Met Plasma 6 heeft het KDE-team zijn bureaubladomgeving gemoderniseerd zonder deze op zijn kop te zetten. Veel veranderingen zijn uitgevoerd aan de basis en maken de Plasma-desktop klaar voor de toekomst. Een speelse retrofunctie is de meest in het oog springende nieuwe functie.
De sprong van KDE Plasma 5 naar Plasma 6
Het KDE-team heeft voor Plasma 6 een jaar de tijd genomen om te werken aan een ‘mega-uitgave’, die voor het eerst in bijna tien jaar naast Plasma 6 ook het KDE Libraries Framework 6 en de Gear 24.02 app-collectie bevat. De KDE Plasma 6 release markeert een verschuiving van de eerdere routine van elke vier maanden een release uit te brengen.
Hoewel er geen radicale veranderingen in de basisconcepten van de desktopomgeving zijn doorgevoerd, ligt de focus van Plasma 6 op de overgang naar Qt 6 en verbeterde ondersteuning voor Wayland, wat de prestaties, beveiliging en toekomstbestendigheid van KDE Plasma zou moeten verbeteren. Ondanks dat deze veranderingen positief zijn voor gebruikers, heeft het wijzigen van veel standaardinstellingen enige controverse binnen de community veroorzaakt.
Gratis informatie en tips over Linux en meer ontvangen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Je aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.
Meer overzicht
De nieuwe overzichtsweergave in KDE Plasma toont alle vensters van het huidige bureaublad samen met alle virtuele bureaubladen. Deze weergave combineert de oude Overview- en Desktop-grid-weergaven uit Plasma 5. Door op een touchpad met vier vingers omhoog te vegen of de muispijl naar de linkerbovenhoek te bewegen, activeer je deze functie.
In deze weergave kun je alle openstaande programmavensters zien, die je kunt sluiten of selecteren, en er is een zoekfunctie beschikbaar. Door het gebaar te herhalen, zie je alle bureaubladen naast elkaar. Als je initieel één bureaublad gebruikt, kun je gemakkelijk meer toevoegen via het bureaubladraster. Het verplaatsen van programmavensters naar andere bureaubladen kan via drag & drop, hoewel dit soms problemen kan veroorzaken waardoor vensters terugvallen naar hun oorspronkelijke locatie.
Al met al is deze nieuwe overzichtsweergave overzichtelijker en esthetisch aantrekkelijker dan in de voorgaande versie, KDE Plasma 5, en lijkt op de weergave van Gnome. Gebaren zorgen voor een vloeiende navigatie tussen de verschillende weergaven, wat zelfs op minder krachtige hardware goed werkt. Deze interacties voelen natuurlijk en intuïtief, vooral met gebruik van een touchpad of aanraakscherm.
De herziene overzichtsweergave in Plasma 6 maakt het makkelijker om met veel geopende programma’s te werken.
Retro terugkeer
Als je nog steeds moeite hebt om overzicht te behouden over bureaubladen en vensters, kun je een oude bekende uitproberen: de Cube is terug met Plasma 6. Ongeveer 20 jaar geleden was de 3D-desktopkubus een van de meest opvallende effecten van de vensterbeheerder Compiz, die veelvuldig werd gebruikt om sceptische kennissen te imponeren met de coolheid van Linux.
In KDE Plasma 6 ziet het effect er iets anders uit en hoeft het, ondanks de naam, niet per se een kubus te zijn. Als er drie of meer virtuele bureaubladen zijn ingesteld, hoef je alleen maar op Super+C te drukken voor het 3D-effect om de bureaubladen symmetrisch aan elkaar te rangschikken als staande schermen. De werkoppervlakken kunnen worden gewijzigd met de pijltjestoetsen of de muis, maar de Cube ondersteunt niet de gebruikelijke gebaren voor het wisselen van bureaublad. Het is een leuke, ietwat nostalgische gimmick, die niet helemaal vrij is van kleine bugs. Bovendien moet je het eerst inschakelen in de systeeminstellingen onder Vensterbeheer/Bureaubladeffecten.
Als je het bureaublad wilt wisselen via de bureaubladkubus, moet je deze eerst inschakelen in de bureaubladeffecten.
Gratis informatie en tips over Linux en meer ontvangen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Je aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.
Wayland als standaard
Tijdens de recente grote update heeft het Plasma-team belangrijke wijzigingen doorgevoerd in de standaardinstellingen. Een van de meest opvallende veranderingen is dat de Plasma-desktop nu standaard opstart in een Wayland-sessie, vooral bij nieuwe installaties. Hoewel Wayland al de standaard grafische architectuur voor Gnome was, wordt het nu ook door Plasma omarmd, ondanks dat enkele problemen zoals het herstellen van sessies nog niet volledig zijn opgelost. De ontwikkelaars geloven dat het nu de tijd is om Wayland standaard te maken, wat zou helpen bij het identificeren en oplossen van resterende problemen.
Wayland biedt voordelen zoals verhoogde veiligheid en de mogelijkheid voor het gebruik van moderne functies zoals HDR en geavanceerd kleurbeheer in Plasma 6. Bovendien kan de schaal van de weergave per monitor worden aangepast bij het gebruik van meerdere schermen.
Een andere belangrijke verandering is de overstap van enkelklik naar dubbelklik voor het openen van bestanden en mappen, wat consistentie brengt met andere systemen zoals Kubuntu en Fedora KDE, waar dubbelklikken al langer de norm is. Deze aanpassing is echter controversieel omdat het afwijkt van de traditionele KDE-identiteit.
Ook is de interactie met de scrolbalk verbeterd; deze reageert nu op de positie waar geklikt wordt, in plaats van in vaste intervallen te bewegen. Zoals gebruikelijk bij KDE, kunnen gebruikers deze en andere instellingen naar persoonlijke voorkeur aanpassen.
Opgeruimde instellingen
Terwijl de release-notes de nadruk leggen op de nu zwevende werkbalk (paneel), die ook alleen een gewijzigde standaard is, wordt een echte vernieuwing bijna vergeten. Het dialoogvenster voor het aanpassen van regelbalken is fundamenteel herzien. Je kunt nu centrale instellingen zoals positie, breedte of stijl heel intuïtief wijzigen.
De nieuw ontworpen bewerkingsmodus voor de paneelinstellingen maakt het makkelijker om het paneel aan je wensen aan te passen.
De Plasma-ontwikkelaars hebben ook de systeeminstellingen zelf opgeruimd. Het team heeft veel sub-items gereorganiseerd en geherstructureerd, waardoor de diverse instellingen duidelijker en over het algemeen gebruiksvriendelijker zijn geworden. Sommige dingen kloppen echter nog steeds niet. De nieuwe functie voor het compenseren van kleurenblindheid staat bijvoorbeeld niet in de hoofdcategorie Toegankelijkheid, maar is verborgen onder Vensterbeheer/Bureaubladeffecten/Toegankelijkheid. Testgebruikers op de redactie beoordeelden de functie zelf als begrijpelijk en effectief – toen ze deze eenmaal hadden gevonden. De zoekfunctie hielp niet bepaald goed mee, de Nederlandse en Engelse zoekopdrachten leverden geen resultaten op.
Een nieuwe correctiefunctie met verschillende modi helpt bij kleurenblindheid.
En dan wordt ook nog eens dubbel gezocht: eerst een keer overkoepelend over alle instellingen heen, waar bij de zoekresultaten alleen categorieën met treffers worden opgesomd, maar niet wordt getoond waar precies de optie staat die je zoekt. Complexe categorieën of modules zoals de bureaubladeffecten hebben dan ook hun eigen zoekvenster. De herziene versie van de instellingen en het verbeteren van het zoeken is een stap in de goede richting, maar er is nog genoeg werk aan de winkel.
Positief is dat sommige nutteloze of slecht onderhouden opties zijn verwijderd. De toepassingsswitcher (Alt+Tab) heeft bijvoorbeeld veel minder effecten en degene die er nog wel zijn, zoals de 3D-venstergalerij (Coverflow-kopie), zien er visueel aantrekkelijk uit. De standaard is echter het eenvoudige miniatuurraster (thumbnail-grid).
Zoeken
De verbeterde zoekfunctie in het Plasma systeem reageert snel en vereist minder bronnen, hoewel dit niet met vergelijkende data is bevestigd. De functie zoekt effectief naar bestanden, programma’s, contacten en meer. Er zijn echter problemen met de sortering van zoekresultaten, zoals onlogische volgorde in het hoofdmenu waarbij soms secundaire opties voorrang krijgen. In Plasma 6 kun je de volgorde van de resultaatbronnen aanpassen door categorieën als favoriet te markeren. Er zijn ook fouten bij het zoeken naar niet-geïnstalleerde apps, waarbij pogingen om deze via het Discover softwarecenter te installeren, leiden tot foutmeldingen. Anderzijds, de nieuwe functie voor het omrekenen van tijdzones via de zoekbalk werkt wel betrouwbaar.
Gratis informatie en tips over Linux en meer ontvangen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Je aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.
Goede ideeën met struikelblokken
KDE Plasma 6 bevat veelbelovende nieuwe functies maar kampt ook met enkele tekortkomingen. Een van de problemen is KMail, waar gebruikers veel moeite hadden met het configureren van e-mailaccounts door een falende installatiewizard. Het ontbreken van een SMTP-serveroptie en een overmatig ingewikkelde configuratieprocedure verhoogt de complexiteit onnodig.
Daarnaast bleken de ingebouwde advertentieblokkers ineffectief tegen advertenties in HTML-nieuwsbrieven. Hoewel de vertaalfunctie, met ondersteuning van diensten zoals Google Translate, goed functioneerde, was het niet mogelijk om opensource AI voor offline vertalingen te integreren op het Fedora testsysteem. Dit toont de uitdagingen bij het integreren van AI in opensourceprojecten.
Verder biedt KDE Plasma 6 ondersteuning voor OAuth-integratie met Nextcloud, maar blijven er problemen met wachtwoordprompts in andere applicaties. Adresboeken van Nextcloud moeten handmatig worden toegevoegd aan KOrganiser om te verschijnen in KAddressbook. De nieuwe PIM-suite Merkuro toont potentieel, maar is nog steeds niet gebruiksvriendelijk.
Ondanks deze problemen hebben de ontwikkelaars van KDE veel verbeteringen doorgevoerd in Plasma 6, zoals de verbeterde weergave van recente bestanden en upgrades in de screencast-tool Spectacle.
Tot slot
KDE Plasma 6 biedt voornamelijk geleidelijke veranderingen, finetuning en verbeterde standaardinstellingen. De nieuwe overzichtsweergave is zowel stijlvol als praktisch. Het combineert de klassieke desktop met taakbalk en startmenu met een moderne substructuur en handige functies zoals de krachtige zoekfunctie. Gebruikers van de Plasma-desktop zullen tevreden zijn met versie 6, maar nieuwe gebruikers moeten wat tijd nemen om eraan te wennen.
We raden niet aan om KDE Neon te gebruiken voor het testen, omdat op het moment van schrijven nog niet alle actuele pakketten voor Plasma 6 beschikbaar waren in de stabiele branch. De nachtelijke build van Fedora 40 KDE Plasma, die ook een goede selectie van KDE-apps vooraf installeert, draaide echter stabiel.
Gratis informatie en tips over Linux en meer ontvangen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief:
Je aanmelding is helaas niet gelukt. Probeer het later nog eens.
Daniel DupréDaniel koestert een liefde voor het in elkaar zetten van zinnen en van computers, en heeft in c't een prachtige mogelijkheid gevonden om beide te combineren.
